Maly przewodnik po Bischofsheim

Przegląd historyczny

Na długo przed złożeniem osady Bischofsheim przez Franków (ok. roku 500 przed Chrystusem) region dzisiejszej gminy był częstokrotnie odwiedzany w celu osadni ctwa.

Osiedlenie ludności przypada na przełom mezolitu (ok. roku 8000 - 5500 przed Chrystusem) i neolitu (ok. roku 5500 - 1800 przed Chrystusem) i jeszcze dzisiaj uważa się je za największą rewolucję w dziejach ludzkości. Proces ten przekształcił koczowniczych myśliwych i zbieraczy w osiadłych rolników, którzy nauczyli się budować domy i lepić naczynia z gliny.

Czerepy takich naczyń glinianych z najstarszego okresu neolitu (naczynia gliniane o ornamentyce w kształcie wstęg datujące z lat 5500 - 4800 przed Chrystusem) znaleziono w Weisenauer gasse, dlatego też można przypuszczać, że tutaj istniały osady ludzkie. Z epoki neolitu datują także siekiera kamienna (znalezisko: Berliner Straße 8) i dwa topory kamienne (znalezisko: Gutenbergstraße; południowy wyjazd z miejscowości).

Pojawiający się z końcem neolitu nowy materiał do obróbki, mianowicie brąz, nadał nazwę następnej epoce, którą nazywamy epoką brązu (ok. roku 1800 - 750 przed Chrystusem). Na terenie nieruchomości nr. 8 (piaskownia przy drodze do Ginsheim) odkryto trzy groby z tego okresu. Najstarszy datuje prawdopodobnie z roku 1300 przed Chrystusem (młodszy okres kultury grobów kurhanowych), dwa następne należą do młodszej fazy epoki brązu, tzw. kultury cmentarzysk popielcowych, i datują z czasu ok. roku 1200 - 900 przed Chrystusem. Drugą grupę grobów kultury cmentarzysk popielcowych, która obejmuje 4 groby ciałopalne umarłych (ok. roku 1200 przed Chrystusem) i jeden "dół ofiarny" z kośćmi zwierzęcymi odkryto w latach pięcdziesiątych w Rüsselsheimer Straße. Znaleziska z tych grobów można obejrzeć w museum regionalnym.

Po epoce brązu następuje epoka żelaza, którą dzielimy na starszą (okres halsztacki) i młodszą (okres lateński). Odkrycie skorup naczyń i pozostałości kości w Weisenauer Gasse, Frankfurter Straße i Taunustraße, datujących prawdopodobnie z okresu halsztackiego, pozwalają przypuszczać, że w tym okresie (ok. roku 750 - 500 przed Chrystusem) istniała mała osada w centrum miejscowości. Przedstawicielami kultury lateńskiej (okres lateński, od ok. roku 500 przed Chrystusem - do narodzenia Chrystusa) byli Celtowie, którzy zamieszkiwali tereny nad Sekwaną po Czechy i od niemieckiej granicy gór średnich po Alpy. Tak więc Bischofsheim był częścią świata Celtów. Trzy groby ciałopalne, które można zaliczyć do póżnego okresu lateńskiego (ok. roku 130 100 przed Chrystusem) odkryto w obrębie "Im Schlanken" (dzisiaj teren sklepu MediaMarkt). Do wyposażenia jednego z grobów należy mała rzeżba psa z gagatu, która przdstawia tzw. celtowskiego psa torfowego, który w okresie lateńskim należał do świata zwierzęcego terenów nad Renem i Menem.

Pozostałości małej osady rzymskiej, którą można zlokalizować pomiędzy kościołem katolickim i Spelzengasse, zostały odkryte przez Georga Mangolda w roku 1929. groby ciałopalne odkryte w Bismarckstraße należą do przynależnego do niej cmentarza. Znaleziska z osady i grobów pozwalają całą osadę datować na drugie stulecie i pierwszą połowę trzeciego stulecia.

Na długo przed odkryciem pozostałości osadnictwa rzymskiego w centrum miejscowości, znaleziono na terenie granic Bischofsheim świadectwo tego osadnictwa. W roku 1802 znaleziono bowiem święty kamień, który centurion Aelius Demetrius z 22 legionu mogunckiego poświęcił bogom dwu, trzech i czterech dróg. Kamień ten leżał prawdopodobnie przy drodze do promu Weisenau, przypuszczalnie na skrzyżowaniu Fahrweg i Hainweg. Kopia tego kamienia znajduje się w museum regionalnym w Bischofsheim, drugą umieszczono w osiedlu Böcklera.

Najpóśniej w latach 259/60 po Chrystusie Rzymianie opuścili swą osadę w Bischofsheim. W tym bowiem okresie plemię Alemanów przebiło limes w Taunusie i w Wetterau i wyparło Rzymian w bardzo krótkim okresie czasu z terenów prawobrzeżnego Renu. Z okresu Alemanów nie znaleziono żadnych świadectw na terenie Bischofsheim. Dopiero, kiedy Alemanie musieli się wycofać przed Frankami, zaczęto znowu osiedlać się na terenie Bischofsheim. Ok. roku 500 po Chrystusie osiedli tutaj Frankowie i założyli wioskę, która stała się komórką zarodkową dzisiejszej miejscowości.

Frankowie założyli nieopodal tej wioski cmentarz, który wygrzebano w latach 20i 30-tych tego stulecia. W ulicy "Am Himmelspfad" i sąsiadujących nieruchomości odgrzebano razem 70 grobów. Kompletne cmentarzysko, które leży po części na polach o wieloznacznej nazwie "droga do nieba", rozciągało sie prawdopodobnie pomiędzy Rheini Ginsheimer Straße. Na tym cmentarzu zaczęto grzebać zmarłych ok. roku 500 po Chrystusie i kontynuowano do ostatniego ćwierćwiecza siódmego stulecia. W wieku ósmym kończy się tradycja dawania zmarłym dodatków do grobów, co pozwala przypuszczać, że groby znalezione na terenie Ginsheimer Straße, które nie zawierają żadnych dodatków, datują albo z ósmego stulecia albo nawet z póżniejszych wieków. Jakość i zestaw wyposażenia grobów pozwala przypuszczać, że mamy do czynienia z osadą wolnych chłopów.

Poprzez wzmiankę kościoła pod patronatem św. Marcina zapewniona jest egzystencja osady franków w ósmym stuleciu. O póżniejszym rozwoju osady milczą zarówno żrodła archeologiczne jak i historyczne, tak że dalszy rozwój osady pozostaje newyjaśniony aż do pierwszej wzmianki w dokumentach z XI stulecia. W kodeksie mogunkkim z XI wieku napomknięto po raz pierwszy nazwę Bischofsheim: BISSESCHEIM CIRCA MENUM.

Ok. roku 1200 był Bischofsheim częścią "Monarchii Megunckiej" (Monarchii Mogunkkiej). Prawo dzisięcinne w średniowiecznym Bischofsheim miał kośsiół św. Wiktora i katedra moguncka. Do roku 1225 miejscowość podlegała panom von Hagen-Münzenberg. Po krótkim okresie przejściowym Bischofsheim przeszedł na własność panów von Hohenfels, którzy dysponowali miejscowością przez ok. 100 lat. Dnia 04.06 1331 bracia von Hohenfels sprzedali posiadłość Bischofsheim za "czterysta dobrych i danych halerzy" hrabiemu Rudolfowi von Wertheim i Gottfrydowi Młodszemu von Eppstein. Bischofsheim miał więc dwóch świeckich panów. Podział ten przetrwał do roku 1579.

Część należąca Gottfrydowi von Eppstein przeszła przez pana von Erlenbach w roku 1478 na własność hrabiego Philipa von Katzenelnbogen, a rok póżniej poprzez związek małżenski jego córki Anny z landgrafem henrykiem III na własność Hesji. Ta część Bischofsheim, która w roku 1331 przeszła na własność hrabiego Rudolfa von Wertheim, została sprzedana w roku 1348 konwiktowi mogunckiemu, a w roku 1471 przeszła na własność panów von Erlenbach tytułem zastawu. Poprzez małżenstwo Małgorzaty von Erlenbach zmieniła ta częćć wsi znowu właściciela i przeszła na własność panów Hattstein. Ostatecznie, w roku 1579 zakupił landgraf Georg I z Hesji również część moguncko-hattsteińską. Od tej pory cały Bischofsheim był własnością Hesji, bo jak wyżej wspomniano, pierwsza część przeszła już w roku 1479 na własność Hesji. Z tą regulacją własnościową stał się Bischofsheim w roku 1579 regionem podlegającym urzędowi Rüsselsheim w hrabiostwie Katzenelnbogen, którego centrum urzędowym był Darmstadt. Hrabiostwo Katzenelnbogen było jednocześnie częścią landgrafszaftu Hesji-Darmstadt. Dla gminy Bischofsheim wynikła stąd w XVI wieku następująca przynależność urzędowa: gmina Bischofsheim, urząd Rüsselsheim, hrabiostwo Katzenelnbogen, księstwo Hesja-Darmstadt.

W wyniku zamieszek i wojny 30-stoletniej nastały ciężkie czasy dla mieszkanców Bischofsheim. Grabieże i znisczenia przeciągających wojsk a także wybuch dżumy spowodował radykalne zdziesiątkowanie liczby mieszkańców. Według zapisów statystycznych dla obydwu urzędów hrabiostwa Katzenelnbogen, mianowicie Dornberg i Rüsselsheim z roku 1629, żyło w Bischofsheim 455 mieszkańców.Do roku 1641 zmniejszyła się ich liczba na 63 mieszkańców. Prawdopodobnie przez pewien okres czasu był Bischofsheim niezamieszkały, bo jego mieszkańcy albo uciekli albo szukali schronienia w twierdzy rüsselsheimskiej. Szkoła, ratusz, kościół ewangelicki i brama wjazdowa zostały mocno uszkodzone przez pożary.

W czasie wojny z lat 1672 - 1678, wojny siedmioletniej z 1756 - 1763, po rewolucji francuskiej i po przyłączeniu Hesji do Związku Reńskiego w roku 1806 wkroczyły do Bischofsheim wojska francuskie, a po opuszczeniu miejscowości pozostawiły zniszczoną i ograbioną miejscowość, a w związku z tym obciążenia finansowe. Do połowy XIX wieku Bischofsheim był miejscowością zamieszkałą przez chłopów. Dopiero poprzez rozbudowę linii kolejowych zaczął się okres głębokich przemian strukturalnych. 01.08.1858 roku została otwarta przez należną Hesji spółkę Ludwigsbahn trasa kolejowa między Darmstadt i Moguncją, która początkowo kończyła się w Ginsheim. Jako że Men nie był jeszcze uregulowany, odgrywała kolej ważną rolę i była motorem w rozwoju przemysłowym regionu. Kiedy w latach 1862/63 zakończono budowę mogunckiego mostu południowego i nowa trasa kolejowa pomiędzy Moguncją i Frankfurtem została oddana do użydku, stał się Bischofsheim jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych dla transportu towarów i ludzi w południowych Niemczech.

Mimo, że miejscowi rolnicy byli sceptycznie nastawieni wobec zmian, wielu z nich odważyło się zrobić krok naprzód i zaczęło pracować na kolei. Poprzez napływ nowych sił roboczych wzrosła liczba miszkanców. W roku 1895 liczył Bischofsheim 2300 mieszkańców, którzy znależli zatrudnienie na kolei, w fabryce samochodów Opla i MAN. Rodziny z całych Niemiec znalazły tutaj nowy rodzinny kąt i nowe mieszkania; Potrzebne były ulice, szkoły, nowe zakłady przemysłowe i rzemieślnicze. Bischofsheim rósł szybko, poza granice pierwotnego wału ochronnego, najpierw w kierunku dworca kolejowego, Bismarckstraße i Renu, potem w kierunku sąsiadującego Gustavsburga. W czasie kadencji wyborczej burmistrza Wiesenecker (1870 - 1911) liczba mieszkańców wzrosła trzykrotnie do ok. 4500. Ze względu na wzrastającą liczbę uczniów wybudowano kolejno następujące szkoły: Am Schulplatz (1873), Spelzengass-Schule (1896) i szkołę im. Gutenberga (1926). W roku 1908 powstała z inicjatywy stowarzyszenia przemsłowego szkoła zawodowa i szkoła dokształcająca dla młodej kadry rzemieślniczej w Mainzer Straße.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, w której Bischofsheim był zarówno ważnym miejscem przeładunkowym jak i miejscem koncentracji wojsk i sprzętu wojennego, zajęły znowu wojska francuskie gminę kolejarzy. Założenie "Republiki Reńskiej", a przez to odłączenie od Rzeszy Niemieckiej w roku 1923, zostało przez wiernych Reszy kolejarzy z Bischofsheim nie zaakceptowane. Mimo wydalenia 108 rodzin przez okupanta, kolejarze stawiali opór i unieruchomili cały dworzec poprzez celowe akcje sabotażowe.

Swiatowy kryzys gospodarczy, lata inflacji i wysokie bezrobocie jak również nieodzowne zmiany w infrastrukturze gminy, jak położenie rur wodociągowych i przewodów gazowych, przkroczyły z koncem lat 20-tych sytuację finansową gminy i spowodowały, ze 01.01.1930 roku gminę Bischofsheim przyczono do miasta Moguncji. Założone reformy w strukturach komunalnych nie zostały dotrzymane; nieruchomośći gminne, jak ulice i zabudowania publiczne nie zostały zwrócone do dnia dzisiejszego.

W czasach nazistowskich założono z Bischofsheim, Ginsheim i Gustavsburg wspólny okręg. Zycie demokratyczne zostało ujednolicone, faszyzm niemiecki rozporządzał wszystkimi dziedzinami życia.

Bischofsheim jako kolejowy punkt węzłowy był w czasie drugiej wojny światowej częstym celem bombardowań wojsk sprzymierzonych, przez co został bardzo zniszczony. 13.01. zginęło podczas najcięższego nalotu przszło stu mieszkańców. 25.03.1945 roku z wkroczeniem wojsk amerykańskich zakończyła się druga wojna światowa. 120 poległych, 60 zburzonych domów, 65 mocno i przeszło 400 lekko uszkodzonych zabudowań, zbombardowane ulice i tory kolejowe to straszny bilans wojny.

Po wojnie był Ren granicą między amerykańską i francuską strefą okupacyjną, a poprzez urzędowe przyłączenie Bischofsheim do powiatu Groß-Gerau uzyskała miejsco-wość znowu swoją niezależność komunalną. Zarząd gminy i w większości socjaldemokratycznie obsadzona rada gminna pod przewodnictwem burmistrza Grafa przeprowadzili się w roku 1948 do budynku szkolnego i ponosili odpowiedzialność za odbudowę gminy.

Poprzez wcielenie uchodżców z ojczyzny, a także dzięki dobrej konjunkturze gospodarczej w obwodzie Renu i Menu gmina wzrastała i rozwijała się nieprzerwanie. Nowe osiedla mieszkaniowe "Dr.-Hans-Böckler-Siedlung", "Ringstraße", "Am Bauschheimer Weg", "Im Attich" i "Im Klinker" zagwarantowały nowe pomieszczenia mieszkalne. Budowa szkół im. Theodora Heussa i im. Georga Mangolda, hali sportowej, domu kultury przdszkoli, placów zabaw i remizy strażackiej, wydalenie terenów przemysłowych poza granice gminy, budowa nowoczesnej sieci komunikacyjnej dla autobusów, pociągów i samochodów gwarantuje zadowalającą infrastrukturę w gminie.

Przechadzka po miejscowoscinach oben

Naszą przechadzkę rozpoczynamy od najstarszej części Bischofsheim, mianowicie na placu przed kościołem ewangelickim. To lekkie wzniesienie było idealnym schronieniem w czasie powodzi dla ludzi i zwierząt. Do roku 1839 plac kościelny służył jako cmentarz, a póżniej jako miejsce na którym stawiano pomniki na cześć poległych w wojnach. pomniki te znajdują się teraz na dzisiejszym cmentarzu. Plac kościelny był wiele razy przebudowywany, ale po dzień dzisiejszy pozostał miejscem reprezentacyjnym, z którego rozlega się piękny widok na Stary Ratusz i najstarszą restaurację w Bischofsheim "Krone" ("Koronę").

Na dzisiejszym parkingu obok kościła znajdowało się niegdyś gospodarstwo św. Wiktora, w języku potocznym zwane "buhajownią", gdyż tam byk wiejski spełniał swoją najważniejszą funkcję, mianowicie troszczył się o utrzymanie swojego gatunku. Do czasów budowy nowej remzy strażackiej znajdowały się tam przyrządy strażackie.

Przypuszcza się, ze w obrębie kościoła ewangelickiego (1) znajdował się już w ósmym stuleciu kościół poświęcony św. Marcinowi. Pierwsza udokumentowana budowa kościoła datuje z XIII wieku. Kościół ten pod patronatem św. Egidiusza znajdował się na miejscu dzisiejszego kościoła ewangelickiego. Swięto poświęcenia kościoła od tej pory obchodzi się w imieniny tego świętego. W czasie reformacji, w połowie XVI wieku, mieszkańcy Bischofsheim konwertowali na wiarę luterańską. Podczas wojny trzydziestoletniej Bischofsheim i kościół zostały ograbione (prawdopodobnie w roku 1635 kościół spalono). W roku 1650 rozpoczęto odbudowę. W latach 1747/48 - Bischofsheim liczył wtedy 370 mieszkańcówkościół został rozbudowany. Chodzi tutaj o ten do dnia dzisiejszego zachowany kościół barokowy w kształcie krzyża. Szczególną uwagę w wystroju wnętrza należy zwrócić na malowidła stropowe wykonane przez malarza Seekatza z Darmstadt. Starą dzwonnicę odnowiono w roku 1935. Aby odgłos dzwonów można było słyszeć w większym obrębie podwyższono wieżę i kupiono elektryczną maszynę do napędu dzwonów. W roku 1957 zmieniono jeszcze raz wygląd dzwonnicy, aby upodobnić ją do barokowej budowli kościoła.

Spotkanie się mężczyzn po niedzielnej mszy św. przy przedpołudniowym kuflu piwa należało w dawniejszych czasach do ich przywilejów. A "Krone" (2) była niedaleko! Ta w roku 1612 wzniesiona budowa obchodziła w roku 1962 jej 350-letni jubileusz. "Krone" była ponad 100 lat w posiadaniu rodziny Wiesenecker. Z tego przez 45 lat prowadził restaurację burmistrz Philipp Jakob Wiesenecker. Położenie restauracji jest wytłumaczalne samo w sobie. Jako że "Krone" znajduje się przy głównej drodze przelotowej wsi, była już zawsze miejscem, w którym spotykali się przejezdni i mieszkańcy.

A teraz zwróćmy naszą uwagę na Stary Ratusz (3). Wójt, piwowar i gospodarz Walther Schildge przekazał w roku 1649 -w rok po zakończeniu wojny trzydziestoletniejdwór z ogrodem i podwórkiem na własność gminy Bischofsheim, jednocześnie zarzą-dzając budowę ratusza, w którym winno było się znajdować pomieszczenie do zajęć szkolnych. Po ukończeniu budowy w roku 1652 odbyło się tam dnia 01. marca tegoż samego roku pierwsze zebranie rady gminnej. Bischofsheim liczył wtedy 200 mieszkańców. Od roku 1652 do roku 1874 budynek ten służył zarówno jako szkoła jak i ratusz, a jednocześnie zamieszkiwał w nim nauczyciel. Dom ten spełniał funkcję ratusza do 1948 roku.

Domy w starej części miejscowości były o konstrukcji szkieletowej drewnianej. W roku 1740 wybudowano pierwszy dom murowany, był nim dwór lenny św. Wiktora (4), Chłopi z Bischofsheim zmuszeni byli oddawać dziesięcinę na rzecz mogunckich instytutów kościelnych. Dziesięcinę tę oddawano na dworach lennych, a stamtąd przkazywano ją dalej do konwiktów. Dwór św. Wiktora, który prowadzony był przez zarządcę, był najpiękniejszym dworem z ogrodem i podwórzem w okolicy. Dwór św. Wiktora przypomina dzisiaj już tylko orygianalny łuk bramy, który znajduje się na końcu Weisenauer Gasse.

Teraz wkraczamy na miejscowy wał ochronny (5), odwracając się w lewo widzimy po prawej stronie remizę strażacką (6), wybudowaną w roku 1960, z jej wieżą na węże. Prawdopodobnie wał ten wzniesiono w XVI wieku dla ochrony przed niebezpieczeństwami z zewnątrz przed powodziami i przed napadami. Aż do okresu wzniesienia grobli nad Menem i Renem około roku 1800-ego, budowa domów poza wałem wiejskim była niemożliwa. Przed wałem znajdowała sie fosa, w której rosły cierniste zarośla i krzaki. Idąc wzdłuż wału aż do Darmstädter Straße widzimy po zejściu schodami w dół po prawej stronie dwa pionowe rowki wykute w kamieniu, w które w czasie grożącej powodzi wkładano belki drewniane między które wsypywano ziemię i piasek, by w ten sposób chronić wieś przed powodzią. Zarówno brama wjazdowa jak i główna droga były niegdyś o wiele węższe, a poszerzono je dopiero podczas przbudów w ostatnich latach.

Patrząc w kierunku centrum miejscowości, można rozpoznać w przybudowie restauracji "Backhaus" ("Piekarnia") (7) to miejsce, w którym niegdyś znajdowała się piekarnia gminna i gdzie Darmstädter Straße przebiegała w formie litery S. Zanim przekroczymy Darmstädter Straße, żeby kontynuować naszą przechadzkę na grobli, spójrzmy na po prawej stronie wału, obok wejścia na groblę, położony piękny budynek o konstrukcji szkieletowej drewnianej (8), który pierwotnie stał obok dworku myśliwskiego Mönchbruch i który w roku 1890 odbudowano na dzisiejszym miejscu. Jeżeli pójdziemy dalej po miejscowej grobli, widzimy po lewej stronie tylny widok starego centrum miejscowości z jej zwartą, typowo frankońską zabudową. U podnóża wału znajdowała się niegdyś fosa wiejska, znana jako "Dohl" albo "Dol".

Idąc trochę dalej zobaczymy wieżę zegarową dzisiejszego ratusza (9). Budynek ten wybudowany w roku 1874 na potrzeby szkolnictwa, jako że klasy w Starym Ratuszu naprzeciw kościoła ewangelickiego były za małe. Liczba uczniów wzrosła w roku 1873 na 275, a więc w czasie, kiedy Bischofsheim liczył już 1400 miszkańców i 190 budynków. Budynek ten służył jako szkoła do roku 1948 zanim pod przywódctwem burmistrza Karla Grafa przebudowano go i dnia 07.03.1948 roku otwarto jako ratusz. Liczba mieszkańców Bischofsheim ciągle rosła i miejscowość liczyła w roku 1895 już 3000 mieszkańców, w tym 400 uczniów. Stary Ratusz zajęła w międzyczasie całkowicie administracja gminy. Dnia 30.07.1895 roku zarząd gminy zezwolił na budowę budynku szkolnego w Spelzengasse (10) - dzisiejszy ratusz II -, który otwarto dnia 09.08.1896. Imigracja do Bischofsheim nie ustawała, a w zwiąsku z tym było ciągle zu mało pomieszczeń do zajęć szkolnych. Z tego powodu wybudowano w roku 1910 przy Schulstraße szkołę im. Gutenberga, w roku 1956 szkołę im. Theodora Heussa, a w roku 1969 szkołę im. Georga Mangolda. Przy tej okazji zboczymy na moment z trasy, żeby zwiedzić dawną szkołę rzemieślniczą, w której dzisiaj znajduje się posterunek policji (Mainzer Straße). Tę szkołę wybudowano w roku 1908 z inicjatywy stowarzyszenia przemysłowego, założonego w roku 1899. Razem z postępującym rozwojem wyrobów rzemieślniczych i zakładów przemysłowych podniosły się wymagania w stosunku do uczniów i praktykantów. By sprostać tym wymaganiom, miejscowe stowarzyszenie przemysłowe proponowało obszerny program: kursy fachowe, zajęcia rysunku technicznego i kursy dokształcające.

Jeżeli pójdziemy dalej pierwotnym -dzisiaj już nie istniejącymszlakiem wału ochronnego, przejdziemy najpierw przez wielokrotnie przebudowywany ogród różany (11) i dojdziemy w końcu do Frankfurter Straße. Tam, gdzie dzisiaj Schulstraße w okazałej szerokości wychodzi w Frankfurter Straße, stał do roku 1973 historyczny zajazd "Zur alten Schmiede" ("Do starej kużni") (12) wybudowany w roku 1858, który niestety ale wyburzono. W czasach dzisiejszych, kiedy się znowu dąży do zwolnienia tempa jazdy w dzielnicach mieszkaniowych, do faktycznego wyciszenia Schulstraße przyczyniłby się zajazd "Do starej Kużni".

Teraz opuścimy pierwotny przebieg miejscowego wału ochronnego i skręcimy w lewo, w Frankfurter Straße, by skierować kroki do następnego celu, mianowicie folwarku katedralnego (13). Po drodze należałoby skierować wzrok na drugą stronę ulicy, gdzie oglądającemu od razu wpadnie w oko ozdobnie wystrojony budynek o konstrukcji szkieletowej drewnianej (14). To gospodarstwo napomknięte po raz pierwszy ok. roku 1278. Było ono wtedy własnością katedry mogunckiej. Tutaj czuwali przez wieki dworzanie mogunccy nad uiszczaniem dziesięciny z dochodów ich latyfundiów. W roku 1779 gospodarstwo to przeszło na własność wójta Johanna Michaela Hasemera i jego zięcia Philippa Wieseneckera jako "lenno dziedziczne". Od roku 1854 gospodarstwo to jest własnością rodziny Schneider. Herb kapituły nad bramą zachował sie do dnia dzisiejszego.

Idąc po przeciwległej stronie ulicy docieramy po paru krokach do miejsca, w którym Dreihäusergasse wychodzi na Frankfurter Straße,na końcu której znajdują sie żarna olejarni (15) należącej do katedry mogunckiej. Za pomocą tych żaren zdobywano niegdyś olej rzepakowy. Olejarnia ta pracowała jeszcze w tym wieku, aż do jej wyburzenia w roku 1972. Droga dla pieszych prowadzi nas znowu na miejscowy wał ochronny, po którym idziemy aż do wjazdu na rampę. Na jego końcu skręcamy w lewo w Dammstraße, która zaprowadzi nas na Marienplatz. 

Na Marienplatz (Placu Mariańskim) (16) tablica pamiątkowa przypomina nam naszych żydowskich współmieszkańców, których z tego placu dn. 21.09.1942 roku odtransportowano do obozów koncentracyjnych. Naszym następnym celem jest kościół katolicki. (17), który pojawia sie po przejściu pod mostem. Poprzez wzrost liczby mieszkańców na wskutek napływu pracowników kolejowych, a z tym wilu katolików, budowa kościoła stała się nieodzowną koniecznością. Pierwszy kościół został wybudowany w roku 1902 w stylu neoromantycznym, jednakże wyburzono go już w roku 1926 ze względu na zły stan budynku. Jeszcze tego samego roku wybudowano nowy kościół we współczesnym stylu secesyjnym pod kierownictwem prof. Dominikusa Böhme, który tą budowlą -dzisiejszym kościołem pod wezwaniem Chrystusa Królaprzyczynił się do przełomu nowoczesnego budownictwa sakralnego w Niemczech.

Teraz idziemy dalej Hochheimer Straße i skręcamy w lewo w Frankfurter Straße, gdzie po paru metrach docieramy do budynku, który niegdyś był synagogą żydowską (18). Naprzeciw tego domu, w którym dzisiaj znajduje się restauracja, tablica pamiątkowa przypomina nam o jego dawniejszym przeznaczeniu. Podczas naszej dalszej przechadzki przez Taunusstraße do Bahnhofstraße przechodzimy obok terenu, na którym w latach 20-tych zostały odkryte przez Georga Mangolda pozostałości osady rzymskiej. Wchodząc na Bahnhofstraße zwracamy się w lewo i widzimy przed nami salę gminną (19), która aż do wybudowania domu mieszczanina (Bürgerhaus) była centrum życia kulturalnego w gminie. Na końcu Bahnhofstraße (ul. Dworcowej) znajdowała się po pawej stronie "Sala Schada" (20), do której gości zaliczała sie także rodzina Opel.

Bezpośrednio przed nami znajduje się stary budynek dworcowy (21) oraz wieża ciśnień (22), symbol gminy Bischofsheim. Wieża ta służyła zaopatrywaniu lokomotyw w wodę. Wybudowano ją w latach 1929/30 jako wsparcie dla już istniejącej wieży w zakładach kolejowych (zburzona w roku 1972). Wieża ta posiada cechy charakterystyczne dla stylu secesyjnego. Bischofsheim zawdzięcza swój rozwój wczesnemu przyłączeniu do sieci kolejowej. Kiedy w roku 1858 nastąpiło otwarcie "Kolei Ludwika" na trasie Darmstadt - Gustavsburg, Bischofsheim należał do jednej ze stacji. Po wybudowaniu południowego mostu mogunckiego i dokończeniu połączenia z Frankfurtem Bischofsheim stał się jednym z ważniejszych dworców przetokowych. W ciągu połowy jednego stulecia podwoiła się liczba mieszkańców na 2300 osób. Bischofsheim nie bez powodu nazywano i nazywa się gminą kolejarską. Dzisiejszą halę dworcową (23) wybudowano w roku 1902, jako że zachodziła konieczność powiększenia małego dworca. Stary dworzec na końcu Bahnhofstraße został zamieniony na biura. Otwarcie tego największego dworca przetokowego południowych Niemiec, jak również mostu przez Men nastąpiła dn. 01.05.1904 roku w obecności cesarza Wilhelma II oraz Wielkiego Księcia Hesji. W czasie dwóch wojen światowych dworzec ten był widownią ruchów wojsk. W roku 1923 formował się tutaj opór przeciw francuskiemu mocarstwu okupacyjnemu. W najnowszych czasach dworzec traci na znaczeniu ze względu na możliwości zatrudnienia, pozostaje jednak interesującym dla tzw. komunikacji kombinowanej (komunikacja samochodowa / komunikacja kolejowa).